Zamek w Trokach na Litwie
Być na Litwie i nie zwiedzić Zamku w Trokach, to jak zwiedzać Kraków i nie zwiedzić Wawelu. Zdecydowana większość osób planujących podróż do Wilna, ma także na uwadze wizytę w Trokach.
Zamek położony na jeziorze Galwe jest w znacznym stopniu rekonstrukcją z 2 poł XX wieku. Obiekt został wzniesiony w XIV–XV w. przez wielkiego księcia litewskiego Kiejstuta i jego syna Witolda, który w 1430 zmarł na zamku. Troki były w tym okresie ważnym ośrodkiem Wielkiego Księstwa Litewskiego. Począwszy od XVII w. zamek popadał w ruinę. Przed II wojną światową polscy historycy sztuki rozpoczęli zabezpieczanie obiektu, a w latach 1951–1961 zostały w nim podjęte prace rekonstrukcyjne, które nadały mu obecny kształt. Zamek jest dziś ważną atrakcją turystyczną Litwy.
Po 1375 roku Kiejstut Giedyminowicz, przeniósł do Nowych Trok stolicę swojego księstwa, budując w nich murowany zamek na półwyspie. Następnie zamieszkał w nim i przeniósł do niego swój skarb książęcy. W 1377 zamek poniósł poważne straty po ataku krzyżackim. Po zamordowaniu Kiejstuta zamek był areną walki o władzę między Jagiełłą i Witoldem, był oblegany przez zwolenników każdej ze stron. Dopiero zgoda między braćmi stryjecznymi pozwoliła na kontynuowanie na nim prac budowlanych. Zamek był w tym czasie wiele razy atakowany przez Krzyżaków. W 1383 roku był oblegany przez Witolda i Krzyżaków, co doprowadziło w wyniku ostrzału do zawalenia się części murów. Wkrótce zamek odzyskał Jagiełło.
Zamek na największej z trzech wysp jeziora Galwe polecił wybudować wielki książę Witold w latach 1404-1408. Warownia miała stanowić wsparcie dla wcześniejszego trockiego zamku położonego na półwyspie. Zbudowano dwa skrzydła i 35-metrowy donżon. Donżon, oprócz standardowych funkcji obronnych, mieścił również kaplicę i część pomieszczeń mieszkalnych. Najważniejszym elementem struktury zamkowej został czworoboczny pałac książęcy z wewnętrznym dziedzińcem otoczonym drewnianymi galeriami. Całe skrzydło południowe zamku zostało zaadaptowane na monumentalną salę książęcą (10 na 21 metrów), drugą co do wielkości średniowieczną salę na Litwie.
W drugiej fazie rozbudowy, w odróżnieniu od pierwszej fazy budowy, w której przeważającym materiałem był kamień, zamek był budowany głównie z czerwonej cegły. Jego dekoracja była skromna – ograniczała się go glazurowanych cegieł i witraży w oknach. Obiekt był utrzymany w stylu gotyckim.
W trzeciej fazie rozbudowy zamku kontynuowane były prace nad modernizacją i wzmacnianiem zamku. Mury otaczające obiekt zostały wzmocnione do grubości 2,5 metra, dobudowano galerie, z których można było w razie ataku prowadzić ogień. W rogach zamku wzniesiono trzy wieże, z których jedna została zaadaptowana na więzienie. Najwyższe piętra wszystkich wież służyły za składy amunicji i pomieszczenia dla obsługi dział zamkowych. Na terenie zamku wzniesiono szereg wolnostojących budynków gospodarczych (stajnie, kuchnie).
W XIX w. powstały pierwsze plany rekonstrukcji zamku. W 1822 r. Wincenty Smokowski w jednej z sal pierwszego piętra znalazł i przerysował dwanaście fragmentów malowideł i opublikował w „Atheneum” z 1841, t. V. W 1888 Imperialna Komisja Archeologiczna dokonała dokumentacji pozostałości zamku, a w 1905 władze carskie zdecydowały się na konserwację ruin i częściowe odrestaurowanie zamku.
Wkrótce po bitwie pod Grunwaldem zamek zaczął tracić swoje znaczenie wojskowe. Dawna twierdza została przekształcona w rezydencję książęcą i bogato udekorowana wewnątrz. Do Trok przyjeżdżali zagraniczni posłowie, w 1414 zamek opisał flamandzki podróżnik Guillebert de Lannoy. W zamku kilkakrotnie gościł Władysław Jagiełło, zaś Witold zmarł na terenie zamku w 1430. Dziesięć lat później w twierdzy został zamordowany jego brat Zygmunt. Pod rządami Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta obiekt został przebudowany w stylu renesansowym i przeszedł kolejne prace adaptacyjne w celu przekształcenia w letnią rezydencję. Czasowo pełnił również funkcję więzienia. W czasie wojen z Moskwą został zrujnowany, a z odbudowy zrezygnowano.
Po I wojnie światowej Troki znalazły się na terytorium II Rzeczypospolitej. Prace konserwatorskie rozpoczął polski konserwator zabytków Stanisław Lorentz, po wizytacji zamku w maju 1929 roku z Juliuszem Kłosem i Janem Borowskim, w czasie której podjęto decyzję o natychmiastowej potrzebie podjęcia działań w celu zachowania istniejących pozostałości zamku. Na pozyskanie środków do konserwacji Stanisław Lorentz zaciągnął prywatną pożyczkę, na wielką ówcześnie sumę 10 000 złotych w Banku Gospodarstwa Krajowego. Zakres prac na zamku Lorentz określił w „Wiadomościach Konserwatorskich” i miały one mieć początkowo jedynie charakter konserwatorski i nie przewidywały odbudowy z uwagi na brak ikonografii umożliwiającej rekonstrukcję obiektu. Pierwsze prace wykonano w latach 1929-1930.
Po ustąpieniu Lorentza ze stanowiska konserwatora, jego następcy: Ksawery Piwocki w latach 1936-1938, i Witold Kieszkowski w latach 1938-1939 zmienili zakres prac i rozpoczęli prace rekonstrukcyjne, w czasie których dokonano odbudowy wieży południowo-wschodniej, przesklepienia piwnic i sali na pierwszym piętrze oraz konserwacji pozostałości pałacu książęcego. Plan odbudowy przygotował i prace nadzorował architekt Jan Borowski, przy współpracy prof. Juliusza Kłosa. Po II wojnie światowej prace były kontynuowane etapami przez Litwinów – w roku 1946, do 1956 nadbudowano mury zamku górnego, a do 1961 roku odbudowano wieżę główną, kończąc odbudowę tej części zamku do 1965 r. Dolny zamek odbudowywano po 1971 roku, około 1980 roku zadaszono dwie baszty, w 1984 zadaszono wieżę bramną prowadzącą na zamek dolny. Zamek po odbudowie reprezentuje styl gotycki (według domniemanego stanu z XV wieku).
Część zamku zajmuje obecnie muzeum. Na zamku odbywają się również rekonstrukcje historyczne poświęcone średniowieczu.
Zamek dostępny jest przez cały rok
Do Troków jest dojazd bezpośrednio z Wilna. Poza 4 kursami pociągów, jest kilka autobusów i busów. Odległość to ok 28 km.
Informacja Turystyczna w Trokach także w j. polskim http://trakai-visit.lt/pl/
http://www.kybynlar.lt/pl/nowosci
noclegi na piętrze nad restauracją
Tradycyjna potrawa Canach, pieczona w osobnych dzbankach pod przykryciem z ciasta. Koniecznie należy spróbować Kybyny z nadzieniem, przypominające nasze pierogi, ale Kybyny są zapiekane.
Spacer po miasteczku.
Aby dojść na zamek, należy przejść z nabrzeża przez most, wyspę i kolejny most.
opracowanie & foto: Albin Marciniak
